อิจฺเจเต โสฬสาการา, มิตฺตสฺมิํ สุปฺปติฏฺฐิตา;

เยหิ มิตฺตญฺจ ชาเนยฺย [มิตฺตํ สุชาเนยฺย (ปี. ก.)], ทิสฺวา สุตฺวา จ ปณฺฑิโตติฯ

มิตฺตามิตฺตชาตกํ ทสมํฯ

ทฺวาทสกนิปาตํ นิฏฺฐิตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ลหุจิตฺต สสาล กสนฺติ ปุน, อถ กาม ทสขลุฏฺฐานวโร;

อถ กณฺห สุโกสิย เมณฺฑวโร, ปทุโม ปุน มิตฺตวเรน ทสาติฯ

13. เตรสกนิปาโต

474. อมฺพชาตกํ (1)

[1]

อหาสิ [อาหาสิ (?)] เม อมฺพผลานิ ปุพฺเพ, อณูนิ ถูลานิ จ พฺรหฺมจาริ;

เตเหว มนฺเตหิ น ทานิ ตุยฺหํ, ทุมปฺผลา ปาตุภวนฺติ พฺรหฺเมฯ

[2]

นกฺขตฺตโยคํ ปฏิมานยามิ, ขณํ มุหุตฺตญฺจ มนฺเต น ปสฺสํ [ขณํ มุหุตฺตํ น มํ โตสยนฺติ (สี. ปี.)];

นกฺขตฺตโยคญฺจ ขณญฺจ ลทฺธา, อทฺธาหริสฺสมฺพผลํ [อถาหริสฺสมฺพผลํ (สี. ปี.)] ปหูตํฯ

[3]

นกฺขตฺตโยคํ น ปุเร อภาณิ, ขณํ มุหุตฺตํ น ปุเร อสํสิ;

สยํ หรี [อถาหรี (สี. สฺยา. ปี.)] อมฺพผลํ ปหูตํ, วณฺเณน คนฺเธน รเสนุเปตํฯ

[4]

มนฺตาภิชปฺเปน ปุเร หิ [ปุร’สฺส (สี. ปี.), ปุเรปิ (สฺยา.)] ตุยฺหํ, ทุมปฺผลา ปาตุภวนฺติ พฺรหฺเม;

สฺวาชฺช น ปาเรสิ ชปฺปมฺปิ มนฺตํ [ชปมฺปิ มนฺเต (สี. ปี.)], อยํ โส โก นาม ตวชฺช ธมฺโมฯ

[5]

จณฺฑาลปุตฺโต มม สมฺปทาสิ, ธมฺเมน มนฺเต ปกติญฺจ สํสิ;

มา จสฺสุ เม ปุจฺฉิโต นามโคตฺตํ, คุยฺหิตฺโถ อตฺถํ [มา ตํ (สี. สฺยา. ปี.)] วิชเหยฺย มนฺโต [วิชเหยฺยุมนฺตา (สฺยา.)]ฯ

[6]

โสหํ ชนินฺเทน ชนมฺหิ ปุฏฺโฐ, มกฺขาภิภูโต อลิกํ อภาณิํ;

‘‘มนฺตา อิเม พฺราหฺมณสฺสา’’ติ มิจฺฉา, ปหีนมนฺโต กปโณ รุทามิฯ

[7]

เอรณฺฑา ปุจิมนฺทา วา, อถ วา ปาลิภทฺทกา;

มธุํ มธุตฺถิโก วินฺเท, โส หิ ตสฺส ทุมุตฺตโมฯ

[8]

ขตฺติยา พฺราหฺมณา เวสฺสา, สุทฺทา จณฺฑาลปุกฺกุสา;

ยมฺหา ธมฺมํ วิชาเนยฺย, โส หิ ตสฺส นรุตฺตโมฯ

[9]

อิมสฺส ทณฺฑญฺจ วธญฺจ ทตฺวา, คเล คเหตฺวา ขลยาถ [พลยาถ (สฺยา.), คลยาถ (ก.)] ชมฺมํ;

โย อุตฺตมตฺถํ กสิเรน ลทฺธํ, มานาติมาเนน วินาสยิตฺถฯ

[10]

ยถา สมํ มญฺญมาโน ปเตยฺย, โสพฺภํ คุหํ นรกํ ปูติปาทํ;

รชฺชูติ วา อกฺกเม กณฺหสปฺปํ, อนฺโธ ยถา โชติมธิฏฺฐเหยฺย;

เอวมฺปิ มํ ตฺวํ ขลิตํ สปญฺญ [สปญฺญา (ปี.)], ปหีนมนฺตสฺส ปุนปฺปทาหิ [ปุน สมฺปทาหิ (สฺยา.), ปุนปฺปสีท (สี. ปี.)]ฯ

[11]

ธมฺเมน มนฺตํ [มนฺเต (สี. สฺยา. ปี.)] ตว สมฺปทาสิํ, ตุวมฺปิ ธมฺเมน [ตฺวมฺปิ ธมฺเมเนว (ก.)] ปริคฺคเหสิ;

ปกติมฺปิ เต อตฺตมโน อสํสิํ, ธมฺเม ฐิตํ ตํ [ปติฏฺฐํ (ก.)] น ชเหยฺย มนฺโตฯ

[12]

โย พาล มนฺตํ [พลมนฺตํ (ก.)] กสิเรน ลทฺธํ, ยํ ทุลฺลภํ อชฺช มนุสฺสโลเก;

กิญฺจาปิ ลทฺธา ชีวิตุํ อปฺปปญฺโญ [กิจฺฉา ลทฺธํ ชีวิกํ อปฺปปญฺโญ (สี. สฺยา.), กจฺฉาปิ ลทฺธา ชีวิกํ อปฺปญฺญ (ปี.)], วินาสยี อลิกํ ภาสมาโนฯ

[13]

พาลสฺส มูฬฺหสฺส อกตญฺญุโน จ, มุสา ภณนฺตสฺส อสญฺญตสฺส;

มนฺเต มยํ ตาทิสเก น เทม, กุโต มนฺตา คจฺฉ น มยฺห รุจฺจสีติฯ

อมฺพชาตกํ ปฐมํฯ

475. ผนฺทนชาตกํ (2)

[14]

กุฐาริหตฺโถ [กุธาริหตฺโถ (ก.)] ปุริโส, วนโมคยฺห ติฏฺฐสิ;

ปุฏฺโฐ เม สมฺม อกฺขาหิ, กิํ ทารุํ เฉตุมิจฺฉสิฯ

[15]

อิสฺโส [อิโส (สี.), อีโส (สฺยา. ปี.)] วนานิ จรสิ, สมานิ วิสมานิ จ;

ปุฏฺโฐ เม สมฺม อกฺขาหิ, กิํ ทารุํ เนมิยา ทฬฺหํฯ

[16]

เนว สาโล น ขทิโร, นาสฺสกณฺโณ กุโต ธโว;

รุกฺโข จ [รุกฺโขว (สี. ปี.)] ผนฺทโน นาม, ตํ ทารุํ เนมิยา ทฬฺหํฯ

[17]

กีทิสานิสฺส ปตฺตานิ, ขนฺโธ วา ปน กีทิโส;

ปุฏฺโฐ เม สมฺม อกฺขาหิ, ยถา ชาเนมุ ผนฺทนํฯ

[18]

ยสฺส สาขา ปลมฺพนฺติ, นมนฺติ น จ ภญฺชเร;

โส รุกฺโข ผนฺทโน นาม, ยสฺส มูเล อหํ ฐิโตฯ

[19]

อรานํ จกฺกนาภีนํ, อีสาเนมิรถสฺส จ;

สพฺพสฺส เต กมฺมนิโย, อยํ เหสฺสติ ผนฺทโนฯ

[20]

อิติ ผนฺทนรุกฺโขปิ, ตาวเท อชฺฌภาสถ;

มยฺหมฺปิ วจนํ อตฺถิ, ภารทฺวาช สุโณหิ เมฯ

[21]

อิสฺสสฺส [อิมสฺส (ก. สี. ก.)] อุปกฺขนฺธมฺหา [อุปขนฺธมฺหา (ก. สี. ปี. ก.)], อุกฺกจฺจ จตุรงฺคุลํ;

เตน เนมิํ ปสาเรสิ [ปริหเรสิ (สี. ปี.)], เอวํ ทฬฺหตรํ สิยาฯ

[22]

อิติ ผนฺทนรุกฺโขปิ, เวรํ อปฺเปสิ ตาวเท;

ชาตานญฺจ อชาตานํ, อิสฺสานํ ทุกฺขมาวหิฯ

[23]

อิจฺเจวํ [อิจฺเจว (สี. ปี.)] ผนฺทโน อิสฺสํ, อิสฺโส จ ปน ผนฺทนํ;

อญฺญมญฺญํ วิวาเทน, อญฺญมญฺญมฆาตยุํฯ

[24]

เอวเมว มนุสฺสานํ, วิวาโท ยตฺถ ชายติ;

มยูรนจฺจํ นจฺจนฺติ, ยถา เต อิสฺสผนฺทนาฯ

[25]

ตํ โว วทามิ ภทฺทํ โว [ภทฺทนฺเต (ก.)], ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา;

สมฺโมทถ มา วิวทถ [มาวิวทิตฺถ (สี. สฺยา. ปี.)], มา โหถ อิสฺสผนฺทนาฯ

[26]

สามคฺคิเมว [สามคฺยเมว (สฺยา. ก.)] สิกฺเขถ, พุทฺเธเหตํ ปสํสิตํ;

สามคฺคิรโต ธมฺมฏฺโฐ, โยคกฺเขมา น ธํสตีติฯ

ผนฺทนชาตกํ ทุติยํฯ

476. ชวนหํสชาตกํ (3)

[27]

อิเธว หํส นิปต, ปิยํ เม ตว ทสฺสนํ;

อิสฺสโรสิ อนุปฺปตฺโต, ยมิธตฺถิ ปเวทยฯ

[28]

สวเนน เอกสฺส ปิยา ภวนฺติ, ทิสฺวา ปเนกสฺส วิเยติ [วิเนติ (สฺยา.), วิเหติ (ปี.), วิเคติ (ก. อฏฺฐ.)] ฉนฺโท;

ทิสฺวา จ สุตฺวา จ ปิยา ภวนฺติ, กจฺจินฺนุ เม ปียสิ [ปิยฺยสิ (สี. ปี.)] ทสฺสเนนฯ

[29]

สวเนน ปิโย เมสิ, ภิยฺโย จาคมฺม ทสฺสนํ;

เอวํ ปิยทสฺสโน เม [เอวํ ปิยทสฺสโน สมาโน (สี. สฺยา. ปี.)], วส หํส มมนฺติเก [มม สนฺติเก (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ

[30]

วเสยฺยาม ตวาคาเร, นิจฺจํ สกฺกตปูชิตา;

มตฺโต จ เอกทา วชฺเช [วชฺชา (สี. ปี.)], ‘‘หํสราชํ ปจนฺตุ เม’’ฯ

[31]

ธิรตฺถุ ตํ มชฺชปานํ, ยํ เม ปิยตรํ ตยา;

น จาปิ มชฺชํ ปิสฺสามิ [ปิวิสฺสามิ (สฺยา.), ปายามิ (สี. ปี.)], ยาว เม วจฺฉสี ฆเรฯ

[32]

สุวิชานํ สิงฺคาลานํ, สกุณานญฺจ [สกุนฺตานญฺจ (สี. สฺยา. ปี.)] วสฺสิตํ;

มนุสฺสวสฺสิตํ ราช, ทุพฺพิชานตรํ ตโตฯ

[33]

อปิ เจ มญฺญตี โปโส, ญาติ มิตฺโต สขาติ วา;

โย ปุพฺเพ สุมโน หุตฺวา, ปจฺฉา สมฺปชฺชเต ทิโสฯ

[34]

ยสฺมิํ มโน นิวิสติ, อวิทูเร สหาปิ โส;

สนฺติเกปิ หิ โส ทูเร, ยสฺมิํ นาวิสเต [ยสฺมา วิวสเต (สี. สฺยา. ปี.)] มโนฯ

[35]

อนฺโตปิ โส โหติ ปสนฺนจิตฺโต, ปารํ สมุทฺทสฺส ปสนฺนจิตฺโต;

อนฺโตปิ โส โหติ ปทุฏฺฐจิตฺโต, ปารํ สมุทฺทสฺส ปทุฏฺฐจิตฺโตฯ

[36]

สํวสนฺตา วิวสนฺติ, เย ทิสา เต รเถสภ;

อารา สนฺโต สํวสนฺติ, มนสา รฏฺฐวฑฺฒนฯ

[37]

อติจิรํ นิวาเสน, ปิโย ภวติ อปฺปิโย;

อามนฺต โข ตํ คจฺฉาม [คจฺฉามิ (สฺยา.)], ปุรา เต โหม อปฺปิยา [โหมิ อปฺปิโย (สฺยา.)]ฯ

[38]

เอวํ เจ ยาจมานานํ, อญฺชลิํ นาวพุชฺฌสิ;

ปริจารกานํ สตํ [สนฺตานํ (สี. สฺยา.), สตฺตานํ (ปี.)], วจนํ น กโรสิ โน;

เอวํ ตํ อภิยาจาม, ปุน กยิราสิ ปริยายํฯ

[39]

เอวํ เจ โน วิหรตํ, อนฺตราโย น เหสฺสติ;

ตุยฺหญฺจาปิ [วาปิ (สฺยา. ปี. ก.)] มหาราช, มยฺหญฺจ [วา (พหูสุ)] รฏฺฐวฑฺฒน;

อปฺเปว นาม ปสฺเสมุ [ปสฺเสม (สี. สฺยา. ปี.)], อโหรตานมจฺจเยติฯ

ชวนหํสชาตกํ ตติยํฯ

477. จูฬนารทชาตกํ (4)

[40]

น เต กฏฺฐานิ ภินฺนานิ, น เต อุทกมาภตํ;

อคฺคีปิ เต น หาปิโต [หาสิโต (สี. สฺยา.)], กิํ นุ มนฺโทว ฌายสิฯ

[41]

น อุสฺสเห วเน วตฺถุํ, กสฺสปามนฺตยามิ ตํ;

ทุกฺโข วาโส อรญฺญสฺมิํ, รฏฺฐํ อิจฺฉามิ คนฺตเวฯ

[42]

ยถา อหํ อิโต คนฺตฺวา, ยสฺมิํ ชนปเท วสํ;

อาจารํ พฺรหฺเม [พฺรหฺมํ (ก.)] สิกฺเขยฺยํ, ตํ ธมฺมํ อนุสาส มํฯ

[43]

สเจ อรญฺญํ หิตฺวาน, วนมูลผลานิ จ;

รฏฺเฐ โรจยเส วาสํ, ตํ ธมฺมํ นิสาเมหิ เมฯ

[44]

วิสํ มา ปฏิเสวิตฺโถ [ปฏิเสวิตฺถ (สฺยา. ก.)], ปปาตํ ปริวชฺชย;

ปงฺเก จ มา วิสีทิตฺโถ [ปงฺโก จ มา วิสิยิตฺโถ (ก.)], ยตฺโต จาสีวิเส จเรฯ

[45]

กิํ นุ วิสํ ปปาโต วา, ปงฺโก วา พฺรหฺมจารินํ;

กํ ตฺวํ อาสีวิสํ พฺรูสิ, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต;

[46]

อาสโว ตาต โลกสฺมิํ, สุรา นาม ปวุจฺจติ;

มนุญฺโญ [มนุญฺญา (สี. สฺยา. ปี.)] สุรภี วคฺคุ, สาทุ [มธุ (สี. สฺยา.)] ขุทฺทรสูปโม [รสูปมา (สี. สฺยา. ปี.)];

วิสํ ตทาหุ อริยา เส, พฺรหฺมจริยสฺส นารทฯ

[47]

อิตฺถิโย ตาต โลกสฺมิํ, ปมตฺตํ ปมเถนฺติ ตา;

หรนฺติ ยุวิโน จิตฺตํ, ตูลํ ภฏฺฐํว มาลุโต;

ปปาโต เอโส อกฺขาโต, พฺรหฺมจริยสฺส นารทฯ

[48]

ลาโภ สิโลโก สกฺกาโร, ปูชา ปรกุเลสุ จ;

ปงฺโก เอโส จ [เอโสว (สี. สฺยา. ปี.)] อกฺขาโต, พฺรหฺมจริยสฺส นารทฯ

[49]

สสตฺถา [มหนฺตา (สฺยา. ก.)] ตาต ราชาโน, อาวสนฺติ มหิํ อิมํ;

เต ตาทิเส มนุสฺสินฺเท, มหนฺเต ตาต นารทฯ

[50]

อิสฺสรานํ อธิปตีนํ, น เตสํ ปาทโต จเร;

อาสีวิโสติ [อาสีวิโส โส (สี. ปี.)] อกฺขาโต, พฺรหฺมจริยสฺส นารทฯ

[51]

ภตฺตตฺโถ ภตฺตกาเล จ [ยํ (สี. ปี.)], ยํ เคหมุปสงฺกเม;

ยเทตฺถ กุสลํ ชญฺญา, ตตฺถ ฆาเสสนํ จเรฯ

[52]

ปวิสิตฺวา ปรกุลํ, ปานตฺถํ [ปานตฺโถ (สฺยา. ปี.)] โภชนาย วา;

มิตํ ขาเท มิตํ ภุญฺเช, น จ รูเป มนํ กเรฯ

[53]

โคฏฺฐํ มชฺชํ กิราฏญฺจ [กิราสญฺจ (สี. สฺยา.), กิราสํ วา (ปี.)], สภา นิกิรณานิ จ;

อารกา ปริวชฺเชหิ, ยานีว วิสมํ ปถนฺติฯ

จูฬนารทชาตกํ จตุตฺถํฯ

478. ทูตชาตกํ (5)

[54]

ทูเต เต พฺรหฺเม [ทูเต พฺราหฺมณ (ก.)] ปาเหสิํ, คงฺคาตีรสฺมิ ฌายโต;

เตสํ ปุฏฺโฐ น พฺยากาสิ, ทุกฺขํ คุยฺหมตํ [คุยฺหํ มตํ (สี.), ตุยฺหํ มตํ (สฺยา. ก.)] นุ เตฯ

[55]

สเจ เต ทุกฺขมุปฺปชฺเช, กาสีนํ รฏฺฐวฑฺฒน;

มา โข นํ ตสฺส อกฺขาหิ, โย ตํ ทุกฺขา น โมจเยฯ

[56]

โย ตสฺส [โย จ ตถา (ปี.)] ทุกฺขชาตสฺส, เอกงฺคมปิ ภาคโส [เอกนฺตมปิ ภาสโต (สี. ปี.)];

วิปฺปโมเจยฺย ธมฺเมน, กามํ ตสฺส ปเวทย [ปเวทเย (สี.)]ฯ

[57]

สุวิชานํ สิงฺคาลานํ, สกุณานญฺจ วสฺสิตํ;

มนุสฺสวสฺสิตํ ราช, ทุพฺพิชานตรํ ตโตฯ

[58]

อปิ เจ มญฺญตี โปโส, ญาติ มิตฺโต สขาติ วา;

โย ปุพฺเพ สุมโน หุตฺวา, ปจฺฉา สมฺปชฺชเต ทิโสฯ

[59]

โย อตฺตโน ทุกฺขมนานุปุฏฺโฐ, ปเวทเย ชนฺตุ อกาลรูเป;

อานนฺทิโน ตสฺส ภวนฺติมิตฺตา [ภวนฺต’มิตฺตา (สี. ปี.)], หิเตสิโน ตสฺส ทุขี ภวนฺติฯ

[60]

กาลญฺจ ญตฺวาน ตถาวิธสฺส, เมธาวีนํ เอกมนํ วิทิตฺวา;

อกฺเขยฺย ติพฺพานิ [ติปฺปานิ (สี. สฺยา. ปี.)] ปรสฺส ธีโร, สณฺหํ คิรํ อตฺถวติํ ปมุญฺเจฯ

[61]

สเจ จ ชญฺญา อวิสยฺหมตฺตโน, น เต หิ มยฺหํ [นายํ นีติ มยฺห (สี. ปี.)] สุขาคมาย;

เอโกว ติพฺพานิ สเหยฺย ธีโร, สจฺจํ หิโรตฺตปฺปมเปกฺขมาโนฯ

[62]

อหํ รฏฺฐานิ วิจรนฺโต, นิคเม ราชธานิโย;

ภิกฺขมาโน มหาราช, อาจริยสฺส ธนตฺถิโกฯ

[63]

คหปตี ราชปุริเส, มหาสาเล จ พฺราหฺมเณ;

อลตฺถํ สตฺต นิกฺขานิ, สุวณฺณสฺส ชนาธิป;

เต เม นฏฺฐา มหาราช, ตสฺมา โสจามหํ ภุสํฯ

[64]

ปุริสา เต มหาราช, มนสานุวิจินฺติตา;

นาลํ ทุกฺขา ปโมเจตุํ, ตสฺมา เตสํ น พฺยาหริํฯ

[65]

ตฺวญฺจ โข เม มหาราช, มนสานุวิจินฺติโต;

อลํ ทุกฺขา ปโมเจตุํ, ตสฺมา ตุยฺหํ ปเวทยิํฯ

[66]

ตสฺสาทาสิ ปสนฺนตฺโต, กาสีนํ รฏฺฐวฑฺฒโน;

ชาตรูปมเย นิกฺเข, สุวณฺณสฺส จตุทฺทสาติฯ

ทูตชาตกํ ปญฺจมํฯ

479. กาลิงฺคโพธิชาตกํ (6)

[67]

ราชา กาลิงฺโค จกฺกวตฺติ, ธมฺเมน ปถวิมนุสาสํ [มนุสาสิ (สฺยา. ก.)];

อคมา [อคมาสิ (สฺยา. ก.)] โพธิสมีปํ, นาเคน มหานุภาเวนฯ

[68]

กาลิงฺโค ภารทฺวาโช จ, ราชานํ กาลิงฺคํ สมณโกลญฺญํ;

จกฺกํ วตฺตยโต ปริคฺคเหตฺวา [ปริเณตฺวา (ปี.)], ปญฺชลี อิทมโวจฯ

[69]

ปจฺโจโรห มหาราช, ภูมิภาโค ยถา สมณุคฺคโต [สมนุคีโต (สี. สฺยา. ปี.)];

อิธ อนธิวรา พุทฺธา, อภิสมฺพุทฺธา วิโรจนฺติฯ

[70]

ปทกฺขิณโต อาวฏฺฏา, ติณลตา อสฺมิํ ภูมิภาคสฺมิํ;

ปถวิยา นาภิยํ [ปุถุวิยา อยํ (สี.), ปฐวิยา อยํ (สฺยา.), ปุถวิยา’ยํ (ปี.)] มณฺโฑ, อิติ โน สุตํ มนฺเต มหาราช [สุตํ มหาราช (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ

[71]

สาครปริยนฺตาย, เมทินิยา สพฺพภูตธรณิยา;

ปถวิยา อยํ มณฺโฑ, โอโรหิตฺวา นโม กโรหิฯ

[72]

เย เต ภวนฺติ นาคา จ, อภิชาตา จ กุญฺชรา;

เอตฺตาวตา ปเทสํ เต, นาคา เนว มุปยนฺติฯ

[73]

อภิชาโต นาโค [อภิชาโต เต นาโค (สี. ปี. อฏฺฐ.)] กามํ, เปเสหิ กุญฺชรํ ทนฺติํ;

เอตฺตาวตา ปเทโส [ปเทโส จ (สฺยา. ก.)], สกฺกา [น สกฺกา (สฺยา.)] นาเคน มุปคนฺตุํฯ

[74]

ตํ สุตฺวา ราชา กาลิงฺโค, เวยฺยญฺชนิกวโจ นิสาเมตฺวา;

สมฺเปเสสิ นาคํ ญสฺสาม, มยํ ยถิมสฺสิทํ [ยถา อิทํ (สี. สฺยา. ปี.)] วจนํฯ

[75]

สมฺเปสิโต จ รญฺญา, นาโค โกญฺโจว อภินทิตฺวาน;

ปฏิสกฺกิตฺวา [ปฏิโอสกฺกิตฺวา (ก.)] นิสีทิ, ครุํว ภารํ อสหมาโนฯ

[76]

กาลิงฺคภารทฺวาโช, นาคํ ขีณายุกํ วิทิตฺวาน;

ราชานํ กาลิงฺคํ, ตรมาโน อชฺฌภาสิตฺถ;

อญฺญํ สงฺกม นาคํ, นาโค ขีณายุโก มหาราชฯ

[77]

ตํ สุตฺวา กาลิงฺโค, ตรมาโน สงฺกมี นาคํ;

สงฺกนฺเตว รญฺเญ, นาโค ตตฺเถว ปติ [ปติโต (ก.)] ภุมฺยา;

เวยฺยญฺชนิกวโจ, ยถา ตถา อหุ นาโคฯ

[78]

กาลิงฺโค ราชา กาลิงฺคํ, พฺราหฺมณํ เอตทโวจ;

ตฺวเมว อสิ สมฺพุทฺโธ, สพฺพญฺญู สพฺพทสฺสาวีฯ

[79]

ตํ อนธิวาเสนฺโต กาลิงฺคํ [กาลิงฺโค (สี. สฺยา. ปี.)], พฺราหฺมโณ อิทมโวจ;

เวยฺยญฺชนิกา หิ มยํ, พุทฺธา สพฺพญฺญุโน มหาราชฯ

[80]

สพฺพญฺญู สพฺพวิทู จ, พุทฺธา น ลกฺขเณน ชานนฺติ;

อาคมพลสา [อาคมปุริสา (ปี.)] หิ มยํ, พุทฺธา สพฺพํ ปชานนฺติฯ

[81]

มหยิตฺวา สมฺโพธิํ [มหายิตฺวาน สมฺโพธิํ (สี. ปี.), ปหํสิตฺวาน สมฺโพธิํ (สฺยา.), มมายิตฺวาน ตํ โพธิํ (ก.)], นานาตุริเยหิ วชฺชมาเนหิ;

มาลาวิเลปนํ อภิหริตฺวา [มาลาคนฺธวิเลปนํ อาหริตฺวา (สี. ปี.); ปาการปริกฺเขปํ กาเรสิ; อถ ราชา ปายาสิ (สี. สฺยา. ปี.)] อถ ราชา มนุปายาสิ [ปาการปริกฺเขปํ กาเรสิ; อถ ราชา ปายาสิ (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ

[82]

สฏฺฐิ วาหสหสฺสานิ, ปุปฺผานํ สนฺนิปาตยิ;

ปูเชสิ ราชา กาลิงฺโค, โพธิมณฺฑมนุตฺตรนฺติ [วรุตฺตเมติ (สี.)]ฯ

กาลิงฺคโพธิชาตกํ ฉฏฺฐํฯ

480. อกิตฺติชาตกํ (7)

[83]

อกิตฺติํ [อกตฺติํ (ก.)] ทิสฺวา สมฺมนฺตํ, สกฺโก ภูตปตี พฺรวิ;

กิํ ปตฺถยํ มหาพฺรหฺเม, เอโก สมฺมสิ ฆมฺมนิฯ

[84]

ทุกฺโข ปุนพฺภโว สกฺก, สรีรสฺส จ เภทนํ;

สมฺโมหมรณํ ทุกฺขํ, ตสฺมา สมฺมามิ วาสวฯ

[85]

เอตสฺมิํ เต สุลปิเต, ปติรูเป สุภาสิเต;

วรํ กสฺสป เต ทมฺมิ, ยํ กิญฺจิ มนสิจฺฉสิฯ

[86]

วรํ เจ เม อโท สกฺก, สพฺพภูตานมิสฺสร;

เยน ปุตฺเต จ ทาเร จ, ธนธญฺญํ ปิยานิ จ;

ลทฺธา นรา น [ลทฺธา นญฺญานิ (ก.)] ตปฺปนฺติ, โส โลโภ น มยี วเสฯ

[87]

เอตสฺมิํ เต สุลปิเต, ปติรูเป สุภาสิเต;

วรํ กสฺสป เต ทมฺมิ, ยํ กิญฺจิ มนสิจฺฉสิฯ

[88]

วรํ เจ เม อโท สกฺก, สพฺพภูตานมิสฺสร;

เขตฺตํ วตฺถุํ หิรญฺญญฺจ, ควสฺสํ ทาสโปริสํ;

เยน ชาเตน ชียนฺติ, โส โทโส น มยี วเสฯ

[89]

เอตสฺมิํ เต สุลปิเต, ปติรูเป สุภาสิเต;

วรํ กสฺสป เต ทมฺมิ, ยํ กิญฺจิ มนสิจฺฉสิฯ

[90]

วรํ เจ เม อโท สกฺก, สพฺพภูตานมิสฺสร;

พาลํ น ปสฺเส น สุเณ, น จ พาเลน สํวเส;

พาเลนลฺลาป [พาเลนา’ลาป (?)] สลฺลาปํ, น กเร น จ โรจเยฯ

[91]

กิํ นุ เต อกรํ พาโล, วท กสฺสป การณํ;

เกน กสฺสป พาลสฺส, ทสฺสนํ นาภิกงฺขสิฯ

[92]

อนยํ นยติ ทุมฺเมโธ, อธุรายํ นิยุญฺชติ;

ทุนฺนโย เสยฺยโส โหติ, สมฺมา วุตฺโต ปกุปฺปติ;

วินยํ โส น ชานาติ, สาธุ ตสฺส อทสฺสนํฯ

[93]

เอตสฺมิํ เต สุลปิเต, ปติรูเป สุภาสิเต;

วรํ กสฺสป เต ทมฺมิ, ยํ กิญฺจิ มนสิจฺฉสิฯ

[94]

วรํ เจ เม อโท สกฺก, สพฺพภูตานมิสฺสร;

ธีรํ ปสฺเส สุเณ ธีรํ, ธีเรน สห สํวเส;

ธีเรนลฺลาปสลฺลาปํ, ตํ กเร ตญฺจ โรจเยฯ

[95]

กิํ นุ เต อกรํ ธีโร, วท กสฺสป การณํ;

เกน กสฺสป ธีรสฺส, ทสฺสนํ อภิกงฺขสิฯ

[96]

นยํ นยติ เมธาวี, อธุรายํ น ยุญฺชติ;

สุนโย เสยฺยโส โหติ, สมฺมา วุตฺโต น กุปฺปติ;

วินยํ โส ปชานาติ, สาธุ เตน สมาคโมฯ

[97]

เอตสฺมิํ เต สุลปิเต, ปติรูเป สุภาสิเต;

วรํ กสฺสป เต ทมฺมิ, ยํ กิญฺจิ มนสิจฺฉสิฯ

[98]

วรํ เจ เม อโท สกฺก, สพฺพภูตานมิสฺสร;

ตโต รตฺยา วิวสาเน [วิวสเน (สี. สฺยา. ปี.)], สูริยุคฺคมนํ [สุริยสฺสุคฺคมนํ (สี. สฺยา. ปี.)] ปติ;

ทิพฺพา ภกฺขา ปาตุภเวยฺยุํ, สีลวนฺโต จ ยาจกาฯ

[99]

ททโต เม [ททโต จ เม (ปี.)] น ขีเยถ, ทตฺวา นานุตเปยฺยหํ;

ททํ จิตฺตํ ปสาเทยฺยํ, เอตํ สกฺก วรํ วเรฯ

[100]

เอตสฺมิํ เต สุลปิเต, ปติรูเป สุภาสิเต;

วรํ กสฺสป เต ทมฺมิ, ยํ กิญฺจิ มนสิจฺฉสิฯ

[101]

วรํ เจ เม อโท สกฺก, สพฺพภูตานมิสฺสร;

น มํ ปุน อุเปยฺยาสิ, เอตํ สกฺก วรํ วเรฯ

[102]

พหูหิ วตจริยาหิ [วตฺตจริยาหิ (สี. สฺยา. ก.)], นรา จ อถ นาริโย;

ทสฺสนํ อภิกงฺขนฺติ, กิํ นุ เม ทสฺสเน ภยํฯ

[103]

ตํ ตาทิสํ เทววณฺณํ [เทววณฺณิํ (ปี.)], สพฺพกามสมิทฺธินํ;

ทิสฺวา ตโป ปมชฺเชยฺย [ทิสฺวา ตโป ปมชฺเชยฺยํ (สี. สฺยา. ปี.), ทิสฺวานหํ ปมชฺเชยฺยํ (จริยาปิฏกฏฺฐกถา)], เอตํ เต ทสฺสเน ภยนฺติฯ

อกิตฺติชาตกํ สตฺตมํฯ

481. ตกฺการิยชาตกํ (8)

[104]

อหเมว ทุพฺภาสิตํ ภาสิ พาโล, เภโกวรญฺเญ อหิมวฺหายมาโน [มวฺหยาโน (สี. ปี.)];

ตกฺการิเย โสพฺภมิมํ [โสพฺภมฺหิ อหํ (ก.)] ปตามิ, น กิเรว สาธุ อติเวลภาณี [สาธูตฺยติเวลภาณี (ก.)]ฯ

[105]

ปปฺโปติ มจฺโจ อติเวลภาณี, พนฺธํ วธํ โสกปริทฺทวญฺจ;

อตฺตานเมว ครหาสิ เอตฺถ, อาเจร ยํ ตํ นิขณนฺติ โสพฺเภฯ

[106]

กิเมวหํ ตุณฺฑิลมนุปุจฺฉิํ, กเรยฺย สํ [กเรยฺยาสํ (สฺยา.), กเรยฺย ส (ก.), ภเรยฺย สํ (?)] ภาตรํ กาฬิกายํ [กาฬิกาย (สฺยา. ก.)];

นคฺโควหํ [นคฺโคจ’หํ (?)] วตฺถยุคญฺจ ชีโน, อยมฺปิ อตฺโถ พหุตาทิโสวฯ

[107]

โย ยุชฺฌมานานมยุชฺฌมาโน [ยุชฺฌมาเนน อยุชฺฌมาโน (ก.)], เมณฺฑนฺตรํ อจฺจุปตี กุลิงฺโค;

โส ปิํสิโต เมณฺฑสิเรหิ ตตฺถ, อยมฺปิ อตฺโถ พหุตาทิโสวฯ

[108]

จตุโร ชนา โปตฺถกมคฺคเหสุํ, เอกญฺจ โปสํ อนุรกฺขมานา;

สพฺเพว เต ภินฺนสิรา สยิํสุ, อยมฺปิ อตฺโถ พหุตาทิโสวฯ

[109]

อชา ยถา เวฬุคุมฺพสฺมิํ พทฺธา [พนฺธํ (สฺยา. ก.)], อวกฺขิปนฺตี อสิมชฺฌคจฺฉิ;

เตเนว ตสฺสา คลกาวกนฺตํ [คลยา วิกนฺตุํ (ก.), คลกํ วิกนฺตา (สฺยา.)], อยมฺปิ อตฺโถ พหุตาทิโสวฯ

[110]

อิเม น เทวา น คนฺธพฺพปุตฺตา, มิคา อิเม อตฺถวสํ คตา เม [อตฺถวสาภตา อิเม (สี. สฺยา. ปี.)];

เอกญฺจ นํ สายมาเส ปจนฺตุ, เอกํ ปุนปฺปาตราเส [เอกญฺจ นํ ปาตราเส (ก. สี. ปี.)] ปจนฺตุฯ

[111]

สตํ สหสฺสานิ ทุภาสิตานิ, กลมฺปิ นาคฺฆนฺติ สุภาสิตสฺส;

ทุพฺภาสิตํ สงฺกมาโน กิเลโส [กิลิสฺสติ (?)], ตสฺมา ตุณฺหี กิมฺปุริสา [กิํปุริโส (สี. สฺยา.)] น พาลฺยาฯ

[112]

ยา เมสา พฺยาหาสิ [พฺยากาสิ (สี. สฺยา. ปี.)] ปมุญฺจเถตํ, คิริญฺจ นํ [คิริํ วรํ (ก.)] หิมวนฺตํ นยนฺตุ;

อิมญฺจ โข เทนฺตุ มหานสาย, ปาโตว นํ ปาตราเส ปจนฺตุฯ

[113]

ปชฺชุนฺนนาถา ปสโว, ปสุนาถา อยํ ปชา;

ตฺวํ นาโถสิ [ตฺวํ-นาโถ’สฺมิ (สี. สฺยา. ปี.)] มหาราช, นาโถหํ ภริยาย เม [อมฺห-นาถา มม ภริยา (ก. สี. สฺยา.)];

ทฺวินฺนมญฺญตรํ ญตฺวา, มุตฺโต คจฺเฉยฺย ปพฺพตํฯ

[114]

น เว นินฺทา สุปริวชฺชเยถ [สุปริวชฺชยาถ (สฺยา.)], นานา ชนา เสวิตพฺพา ชนินฺท;

เยเนว เอโก ลภเต ปสํสํ, เตเนว อญฺโญ ลภเต นินฺทิตารํฯ

[115]

สพฺโพ โลโก ปริจิตฺโต อติจิตฺโต [ปรจิตฺเตน อติจิตฺโต (สี. สฺยา.), ปรจิตฺเตน อจิตฺโต (สี. อฏฺฐ.)], สพฺโพ โลโก จิตฺตวา สมฺหิ จิตฺเต;

ปจฺเจกจิตฺตา ปุถุ สพฺพสตฺตา, กสฺสีธ จิตฺตสฺส วเส น วตฺเตฯ

[116]

ตุณฺหี อหู กิมฺปุริโส สภริโย [อภาณี (ก.)], โย ทานิ พฺยาหาสิ ภยสฺส ภีโต;

โส ทานิ มุตฺโต สุขิโต อโรโค, วาจากิเรวตฺตวตี นรานนฺติฯ

ตกฺการิยชาตกํ อฏฺฐมํฯ

482. รุรุมิคราชชาตกํ (9)

[117]

ตสฺส [กสฺส (สี. ปี.)] คามวรํ ทมฺมิ, นาริโย จ อลงฺกตา;

โย [โก (สี. สฺยา. ปี.)] เมตํ มิคมกฺขาติ [มกฺขาสิ (สฺยา. ก.)], มิคานํ มิคมุตฺตมํฯ

[118]

มยฺหํ คามวรํ เทหิ, นาริโย จ อลงฺกตา;

อหํ เต มิคมกฺขิสฺสํ, มิคานํ มิคมุตฺตมํฯ

[119]

เอตสฺมิํ วนสณฺฑสฺมิํ, อมฺพา สาลา จ ปุปฺผิตา;

อินฺทโคปกสญฺฉนฺนา , เอตฺเถโส ติฏฺฐเต มิโคฯ

[120]

ธนุํ อทฺเวชฺฌํ [อเทชฺฌํ (สี. ปี.), สรชฺชํ (ก.)] กตฺวาน, อุสุํ สนฺนยฺหุปาคมิ [สนฺธายุปาคมิ (สี. ปี.)];

มิโค จ ทิสฺวา ราชานํ, ทูรโต อชฺฌภาสถฯ

[121]

อาคเมหิ มหาราช, มา มํ วิชฺฌิ รเถสภ;

โก นุ เต อิทมกฺขาสิ, เอตฺเถโส ติฏฺฐเต มิโคฯ

[122]

เอส ปาปจโร โปโส, สมฺม ติฏฺฐติ อารกา;

โสยํ [โส หิ (สี. สฺยา. ปี.)] เม อิทมกฺขาสิ, เอตฺเถโส ติฏฺฐเต มิโคฯ

[123]

สจฺจํ กิเรว มาหํสุ, นรา เอกจฺจิยา อิธ;

กฏฺฐํ นิปฺลวิตํ เสยฺโย, น ตฺเวเวกจฺจิ โย นโรฯ

[124]

กิํ นุ รุรุ ครหสิ มิคานํ, กิํ ปกฺขีนํ กิํ ปน มานุสานํ;

ภยญฺหิ มํ วินฺทตินปฺปรูปํ, สุตฺวาน ตํ มานุสิํ ภาสมานํฯ

[125]

ยมุทฺธริํ วาหเน วุยฺหมานํ, มโหทเก สลิเล สีฆโสเต;

ตโตนิทานํ ภยมาคตํ มม, ทุกฺโข หเว ราช อสพฺภิ สงฺคโมฯ

[126]

โสหํ จตุปฺปตฺตมิมํ วิหงฺคมํ, ตนุจฺฉิทํ หทเย โอสฺสชามิ;

หนามิ ตํ มิตฺตทุพฺภิํ อกิจฺจการิํ [หนามิ มิตฺตทฺทุ’มกิจฺจการิํ (สี. ปี.)], โย ตาทิสํ กมฺมกตํ น ชาเนฯ

[127]

ธีรสฺส พาลสฺส หเว ชนินฺท, สนฺโต วธํ นปฺปสํสนฺติ ชาตุ;

กามํ ฆรํ คจฺฉตุ ปาปธมฺโม, ยญฺจสฺส ภฏฺฐํ ตเทตสฺส เทหิ;

อหญฺจ เต กามกโร ภวามิฯ

[128]

อทฺธา รุรุ อญฺญตโร สตํ โส [สตํ’เส (สี.)], โย ทุพฺภโต [ทุพฺภิโน (สฺยา.), ทูภโต (ปี.)] มานุสสฺส น ทุพฺภิ;

กามํ ฆรํ คจฺฉตุ ปาปธมฺโม, ยญฺจสฺส ภฏฺฐํ ตเทตสฺส ทมฺมิ;

อหญฺจ เต กามจารํ ททามิฯ

[129]

สุวิชานํ สิงฺคาลานํ, สกุณานญฺจวสฺสิตํ;

มนุสฺสวสฺสิตํ ราช, ทุพฺพิชานตรํ ตโตฯ

[130]

อปิ เจ มญฺญตี โปโส, ญาติ มิตฺโต สขาติ วา;

โย ปุพฺเพ สุมโน หุตฺวา, ปจฺฉา สมฺปชฺชเต ทิโสฯ

[131]

สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;

มิคา สสฺสานิ ขาทนฺติ, ตํ เทโว ปฏิเสธตุฯ

[132]

กามํ ชนปโท มาสิ, รฏฺฐญฺจาปิ วินสฺสตุ;

น ตฺเววาหํ รุรุํ ทุพฺเภ, ทตฺวา อภยทกฺขิณํฯ

[133]

มา เม ชนปโท อาสิ [มา มํ ชนปโท อหุ (สฺยา.)], รฏฺฐญฺจาปิ วินสฺสตุ;

น ตฺเววาหํ [น ตฺเวว (ก. สี. ก.)] มิคราชสฺส, วรํ ทตฺวา มุสา ภเณติฯ

รุรุมิคราชชาตกํ นวมํฯ

483. สรภมิคชาตกํ (10)

[134]

อาสีเสเถว [อาสิํเสเถว (สี. สฺยา. ปี.)] ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;

ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, ยถา อิจฺฉิํ ตถา อหุฯ

[135]

อาสีเสเถว ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;

ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, อุทกา ถลมุพฺภตํฯ

[136]

วายเมเถว ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;

ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, ยถา อิจฺฉิํ ตถา อหุฯ

[137]

วายเมเถว ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;

ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, อุทกา ถลมุพฺภตํฯ

[138]

ทุกฺขูปนีโตปิ นโร สปญฺโญ, อาสํ น ฉินฺเทยฺย สุขาคมาย;

พหู หิ ผสฺสา อหิตา หิตา จ, อวิตกฺกิตา มจฺจมุปพฺพชนฺติ [มจฺจุมุปพฺพชนฺติ (ก. สี. ปี.), มจฺจุมุปปชฺชนฺติ (สฺยา. ก.) เอตฺถ ‘‘อวิตกฺกิตาปิ ผสฺโส มจฺจํ ชนํ อุปคจฺฉนฺตี’’ติ อตฺโถ]ฯ

[139]

อจินฺติตมฺปิ ภวติ, จินฺติตมฺปิ วินสฺสติ;

น หิ จินฺตามยา โภคา, อิตฺถิยา ปุริสสฺส วาฯ

[140]

สรภํ คิริทุคฺคสฺมิํ, ยํ ตฺวํ อนุสรี ปุเร;

อลีนจิตฺตสฺส ตุวํ, วิกฺกนฺตมนุชีวสิ [ตว, วิกฺกนฺตํ ชีวิตํ ลภิ (ก.)]ฯ

[141]

โย ตํ วิทุคฺคา นรกา สมุทฺธริ, สิลาย โยคฺคํ สรโภ กริตฺวา;

ทุกฺขูปนีตํ มจฺจุมุขา ปโมจยิ, อลีนจิตฺตํ ตํ มิคํ [ตเมว (สฺยา. ก.)] วเทสิฯ

[142]

กิํ ตฺวํ นุ [ตุวนฺนุ (สี. ปี.)] ตตฺเถว ตทา อโหสิ, อุทาหุ เต โกจิ นํ [ตํ (ก.)] เอตทกฺขา;

วิวฏฺฏจฺฉทฺโท นุสิ สพฺพทสฺสี, ญาณํ นุ เต พฺราหฺมณ ภิํสรูปํฯ

[143]

น เจวหํ ตตฺถ ตทา อโหสิํ, น จาปิ เม โกจิ นํ [ตํ (ก.)] เอตทกฺขา;

คาถาปทานญฺจ สุภาสิตานํ, อตฺถํ ตทาเนนฺติ ชนินฺท ธีราฯ

[144]

อาทาย ปตฺติํ [ปตฺตํ (สฺยา.), ปฏฺฏิํ (ก.)] ปรวิริยฆาติํ, จาเป สรํ กิํ วิจิกิจฺฉเส ตุวํ;

นุนฺโน [นุณฺโณ (ก. สี. สฺยา.), ตุณฺโณ (ก.)] สโร สรภํ หนฺตุ ขิปฺปํ, อนฺนญฺหิ เอตํ วรปญฺญ รญฺโญฯ

[145]

อทฺธา ปชานามิ อหมฺปิ เอตํ, อนฺนํ มิโค พฺราหฺมณ ขตฺติยสฺส;

ปุพฺเพ กตญฺจ [ปุพฺเพ จ กตํ (ก.)] อปจายมาโน, ตสฺมา มิคํ สรภํ โน หนามิฯ

[146]

เนโส มิโค มหาราช, อสุเรโส ทิสมฺปติ;

เอตํ หนฺตฺวา มนุสฺสินฺท, ภวสฺสุ อมราธิโปฯ

[147]

สเจ จ ราชา [ราช (สี. สฺยา. ปี.)] วิจิกิจฺฉเส ตุวํ, หนฺตุํ มิคํ สรภํ สหายกํ [สหายกํ เม (สี. ปี.)];

สปุตฺตทาโร นรวีรเสฏฺฐ [นรวิริยเสฏฺฐ (สี. ปี.)], คนฺตฺวา [คนฺตา (สี. ปี. อฏฺฐ.)] ตุวํ เวตรณิํ ยมสฺสฯ

[148]

กามํ อหํ ชานปทา จ สพฺเพ, ปุตฺตา จ ทารา จ สหายสงฺฆา;

คจฺเฉมุ ตํ เวตรณิํ ยมสฺส, น ตฺเวว หญฺโญ มม ปาณโท โย [ปาณท’สฺส (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ

[149]

อยํ มิโค กิจฺฉคตสฺส มยฺหํ, เอกสฺส กตฺตา วิวนสฺมิ โฆเร;

ตํ ตาทิสํ ปุพฺพกิจฺจํ สรนฺโต, ชานํ มหาพฺรหฺเม กถํ หเนยฺยํฯ

[150]

มิตฺตาภิราธี จิรเมว ชีว, รชฺชํ อิมํ ธมฺมคุเณ [รชฺชมฺปิมํ จสฺส คเณ (ก.)] ปสาส;

นารีคเณหิ ปริจาริยนฺโต, โมทสฺสุ รฏฺเฐ ติทิเวว วาสโวฯ

[151]

อกฺโกธโน นิจฺจปสนฺนจิตฺโต, สพฺพาติถี ยาจโยโค ภวิตฺวา [ปาหุนเก กริตฺวา (สฺยา.), ยาจโยโค วิทิตฺวา (ก.)];

ทตฺวา จ ภุตฺวา จ ยถานุภาวํ, อนินฺทิโต สคฺคมุเปหิ ฐานนฺติฯ

สรภมิคชาตกํ ทสมํฯ

เตรสกนิปาตํ นิฏฺฐิตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

วรอมฺพ กุฐาริ สหํสวโร, อถรญฺญสฺมิํ ทูตกปญฺจมโก;

อถ โพธิ อกิตฺติ สุตกฺกรินา, อถ รุรุมิเคนปโร สรโภติฯ

14. ปกิณฺณกนิปาโต

484. สาลิเกทารชาตกํ (1)

[1]